Manifesteer hoop

Je kunt alles krijgen wat je wenst: een mooi lichaam, de perfecte partner, rijkdom, geluk en geen COVID-19-besmetting. Het universum zal het je schenken. Het enige wat je hoeft te doen is je voorstellen dat je wens al bereikt is. Of drie dagen achtereen drieëndertig keer je wensdroom opschrijven.¹ En als je droom niet uitkomt? Dan doe je niet goed genoeg je best, ben je niet positief genoeg. Dat is althans de boodschap die de laatste tijd veel rondwaart op sociale media.

Volgens de aanhangers van deze ideologie werkt zogeheten ‘manifestatie’ via de wet van de aantrekkingskracht. Die ‘wet’ zegt dat je krijgt waar je je op focust. Je gedachten worden werkelijkheid of ze nu negatief zijn of positief. De wet gaat terug op de Nieuwe Gedachte-beweging van Phineas Quimby uit het begin van de 19^e eeuw. Hij stelde dat ziekte een mentale oorsprong had en dat een geest die zich openstelt voor het hogere elke ziekte kon overwinnen.²

‘Manifesteren’ doet sterk opgang op sociale media, vooral onder jongeren op TikTok. Op dit moment is #manifest daar 1,2 miljard keer bekeken³ en #manifestation maar liefst 5,2 miljard keer.⁴ De Law of attraction-community op Facebook heeft 7,5 miljoen leden.⁵ Heel veel bloggers en vloggers geven adviezen hoe je iets kan laten manifesteren. Soms door je het voor te stellen. Soms door drie keer een naam op te schrijven, zes keer een intentie en negen keer de gewenste uitkomst.⁶ Soms door uitgebreide stappenplannen te doorlopen.⁷

De ideologie van ‘manifestatie’ ondermijnt het zelfvertrouwen. Als het niet lukt iets te laten manifesteren ligt dat aan jezelf. Je hebt niet goed genoeg je best gedaan om positieve gedachten te genereren. Je hebt de verkeerde methode gebruikt en moet nodig de aanpak van de blogger volgen. Uiteindelijk rest de teleurstelling, een toegenomen twijfel aan jezelf en een grotere kans op burn-out.

Zelfvertrouwen is kwetsbaar. ‘De tirannie van verdienste’ van Michael Sandel is een van de laatste in een lange reeks boeken over de nadelen van de ideologie van iedereen zijn eigen talenten te laten uitbaten.⁸ Een ideologie die gewicht kreeg in de jaren tachtig, de tijd van Thatcher en Reagan. Het lijkt prachtig dat elke soldaat de maarschalksstaf in zijn ransel heeft als hij maar genoeg zijn best doet. Alleen is talent ongelijk verdeeld, zijn kansen niet gelijk, doet afkomst er toe, heeft de een meer macht dan de ander en kan iemand ook domweg geluk hebben. Als succes gelijk staat aan eigen verdienste, ben je zelf de oorzaak van je tegenspoed. Dan vreten pech en tegenslag aan je zelfvertrouwen.

Zeker, tot op bepaalde hoogte werken dingen omdat mensen denken dat ze werken. Het placebo-effect bestaat.⁹ En een positieve instelling maakt het leven lichter, maar kan in deze tijd leiden tot onachtzaamheid en het nemen van onverantwoorde risico’s. Als je er op vertrouwt dat het universum je tegen COVID-19 beschermt als je maar positief genoeg denkt, houd je geen afstand en breng je jezelf en anderen in gevaar.¹⁰ Overmatig optimisme gebaseerd op de ‘wet’ van de aantrekkingskracht draagt dus naast teleurstelling ook maatschappelijke gevaren in zich.

Laten we in deze tijd van grote onzekerheid hoop doen manifesteren. Niet als gift van het universum, maar als gift aan elkaar. De tijden zijn aan het veranderen, ons oude leven komt niet integraal terug. Hoop komt voort uit het vertrouwen dat we hebben in onze vaardigheden om in nieuwe omstandigheden een zinvolle levensweg te gaan en nieuwe doelen te bereiken.¹¹ Niet door ongefundeerd wensdenken,¹² maar met vallen en opstaan en met betrokkenheid bij elkaar als het een keer niet lukt.