Stel je zit rond de tafel met vijf andere mensen. In de ogen van twee ouders lees je verdriet om de dood van hun zoontje. Je luistert naar de man die vertelt hoeveel last hij heeft van het werk dat hij elke dag doet. Een andere man vraagt zich hardop af of hij wel als mens wordt beschouwd. En een vrouw vertelt dat ze alleen deze dag kon afspreken omdat het haar enige vrije dag is deze maand. Tijdens het gesprek blijkt dat alles wat ze ervaren met jou te maken heeft … Hoe zit dat?
Nieuwe kledingcollecties volgen elkaar sneller en sneller op. Shein schotelt de consument op internet gemiddeld meer dan tweeduizend nieuwe kledingstukken per dag voor. Kleding is ook steeds goedkoper geworden. En er is keuze te over om het T-shirt dat je al zeven keer gedragen hebt te vervangen. Maar laten we voor we op de knop ‘Bestellen’ drukken onze aandacht eens richten op de wereld achter dat T-shirt.
We zijn op zoek naar een katoenen T-shirt. Katoen dat een boer ergens in Afrika verbouwt. Zijn katoenplanten zijn kwetsbaar voor allerlei ziekten, dus spuit de boer pesticiden met niet veel meer dan een doek voor zijn neus en mond gebonden. Andere beschermingsmiddelen zijn voor hem onbetaalbaar. Om zijn gezin te onderhouden kan hij ondanks stevige hoofdpijn en huiduitslag niet anders dan doorgaan. Een paar weken later is het gezin in diepe rouw over de dood van hun kind dat in aanraking kwam met het gif dat per ongeluk gemorst was. Ongelukken die vaak voorkomen bij de katoenteelt.
Ergens in Bangladesh staat een man tot zijn knieën in een bak met blauwe kleurstof. Hij haalt witte lappen door de bak om zo het T-shirt de kleur te geven die wij zo mooi vinden. Op blote voeten, in korte broek, zonder handschoenen of adembescherming werkt hij in een bak vol chemicaliën. De afvalstoffen van het proces verdwijnen in de rivier. Omwonenden zien de rivier regelmatig rood, blauw of zwart kleuren. Vissen leven er al lang niet meer.
Om acht uur ’s ochtends begint een vrouw in China haar werkdag. Als eerste maakt ze razendsnel ons T-shirt. Daarna heeft ze er nog zeker 499 te gaan. Als ze de minimale dagproductie van vijfhonderd kledingstukken niet haalt of ergens een foutje maakt gaat er tweederde van haar loon af. Doorwerken dus, ze zal vast weer tot diep in de nacht bezig zijn net als gisteren. Ze kijkt verlangend uit naar morgen, haar enige vrije dag deze maand. Zo gaat het, maand in maand uit.
Een handelaar in Ghana koopt balen afgedankte kleding uit rijke landen en haalt daaruit de kledingstukken die nog goed genoeg zijn om te kunnen doorverkopen. Wat zo’n twintig jaar geleden nog een redelijk verdienmodel was, is nu veranderd in een nachtmerrie. Bergen kleding overspoelen de stad. Letterlijk. Elke week komen 15 miljoen kledingstukken de stad binnen. De balen bevatten tegenwoordig steeds meer beschadigde of vuile kledingstukken waar de handelaren niets mee kunnen. Het meeste daarvan komt terecht op een illegale vuilstort. De handelaar vraagt zich af wie hem nog als mens ziet. Zelfs een bedelaar geef je niet iets uit je vuilnisbak.
Wat zou je aan die tafel zeggen tegen de twee ouders, de textielarbeider, de naaister en de handelaar? Je zou kunnen uitleggen dat het heel normaal is een T-shirt na een paar keer dragen weg te doen, want dan is het toch echt uit de mode of ben je erop uitgekeken. Je benadrukt dat het noodzakelijk is een influencer na te volgen die steeds iets nieuws koopt, omdat je er anders niet meer bij hoort in je vriendengroep. Misschien vraag je of ze wel weten hoe belangrijk het is om voldoende likes te krijgen als je weer een selfie in een nieuw T-shirt post. En hebben ze wel door dat als jij stopt met kopen zij geen inkomen meer hebben? Want je gaat natuurlijk niet minstens vier keer zoveel betalen voor een eerlijk en duurzaam T-shirt.
Of reageer je anders? Je zou kunnen vertellen dat je tot nu toe nooit goed gekeken hebt naar hun leefwereld. Je laat voelen dat je onder de indruk bent van hun verhalen en zegt dat je nu beseft hoe hun leven verweven is met dat van ons. Je gaat je verdiepen in eerlijke prijzen, tweedehandskleding en kleding swaps. Er komen allerlei vragen in je op over het optreden van bedrijven in de kledingindustrie, over de invloed van de politiek en over jouw rol. Daar zou je graag verder over praten. Er zit heel wat vast aan dat ene T-shirt …
