In het dagelijks leven lijkt ons bestaan op aarde vaak vanzelfsprekend. Dat kan veranderen wanneer we uitzoomen en onze planeet van een afstandje bekijken. Als we beseffen dat het de enige plek in het heelal is waarvan wij zeker weten dat er leven op voorkomt.
Dat wij ons op aarde bevinden is buitengewoon bijzonder. Het is ontzagwekkend wat daar allemaal voor nodig is geweest. Om te beginnen een enorm lange periode waarin het heelal groeide totdat zo’n 4,54 miljard jaar geleden de aarde ontstond. Dat gebeurde niet te ver en niet te dicht bij de zon, maar in een zogeheten leefbare Goldilock-zone. Zonder beschermende atmosfeer en magnetisch veld was de ontwikkeling van complexe levensvormen onmogelijk geweest. En zonder de aanwezigheid van zuurstof, stikstof en water had er hoogstwaarschijnlijk helemaal geen leven op aarde kunnen ontstaan.
Bovendien had het net zo goed anders kunnen lopen. Een zeer grote asteroïde had het leven op aarde kunnen uitwissen nog voordat er mensen op rondliepen. En als de asteroïde die de dinosauriërs deed uitsterven de aarde voorbij was gevlogen, waren mensen en allerlei andere levensvormen er nu simpelweg niet geweest. Wij hadden er net zo goed niet kunnen zijn – en tóch zijn we er. Hoe onvoorstelbaar is dat? Dat kan ons doen beseffen hoe uniek en kwetsbaar het leven op aarde is. Wat vanzelfsprekend leek wordt wonderbaarlijk.
Dat ondervonden ook enkele astronauten. In de korte documentaire Overview vertellen ze hoe ze werden vervuld door gevoelens van ontzag en verbondenheid toen ze vanuit de ruimte naar de aarde keken. De schoonheid van een kwetsbare aarde in een reusachtig heelal ontroerde hen diep. Zij wisten feitelijk natuurlijk allang dat ze in een onbevattelijk grote kosmos ronddobberen, slechts beschermd door een flinterdunne atmosferische schil. Maar zoiets ook geheel en al beseffen gaat veel verder. Dan raak je doordrongen van een werkelijkheid waarover je voorheen slechts denkbeelden en gedachten vormde.
Ook William Shatner, bekend van zijn rol als Captain Kirk uit Star Trek, kwam ontroerd terug van een bezoek aan de ruimte in 2021. Bij de destijds negentigjarige acteur overheersten verbijstering en somberheid, zijn ruimtereis voelde als ‘een begrafenis’: “Het was een van de sterkste gevoelens van verdriet die ik ooit heb meegemaakt. Elke dag worden we geconfronteerd met de verdere vernietiging van de aarde door onze handen.”
Shatner realiseerde zich dat we allemaal – alle levensvormen op aarde – in elkaars kosmische achtertuin leven. Niet op het sterrenschip Enterprise, maar op ‘ruimteschip aarde’ (al is er geen cockpit). Een schitterend en tegelijkertijd onthutsend besef. Want dan dringt de vraag zich sterk aan ons op: Hoe kunnen wij deze wonderbaarlijke aarde liefdevol bewonen? Is dat niet dé vraag van de eenentwintigste eeuw?
Gelukkig zijn we in staat om de wonderbaarlijkheid van het leven op aarde te ervaren, ook zonder in een peperdure en vervuilende raket te stappen. We zijn namelijk allemaal aan het ruimtereizen, iedere seconde van elke dag, ons hele leven lang. Doorgaans realiseren we ons dat niet. Wayne Coyne van The Flaming Lips zingt: Do you realize, we’re floating in space? Wie het nog nooit heeft ervaren, heeft echt iets te ontdekken.
