In zijn fascinerend essay Het grote wereldtoneel stelt Philipp Blom dat mensen elkaar en zichzelf verhalen vertellen om de wereld te duiden.1 En dat ze op basis van die verhalen hun leven inrichten. In tijden van intense veranderingen komen de bestaande verhalen onder druk. Ze voldoen niet meer en niemand weet nog nieuwe verhalen te schrijven. Allerlei kiemen van nieuwe verhalen ontspruiten en gaan de strijd met elkaar aan om tot wasdom te komen op het wereldtoneel. De uitkomst is ongewis en het roept onzekerheid, verwarring, polarisatie en conflict op.
Wereldtoneel
We leven nu in zo’n tijd van intense veranderingen. Ecologische rampen lijken onafwendbaar, een pandemie volgt op een economische crisis, en ongelijkheid verdiept zich. Zeer uiteenlopende nieuwe verhalen roepen ieder zo luid mogelijk om aandacht. Verhalen over minder materiële groei, over ons anders verhouden tot andere levende wezens, over fluïde identiteiten, over MeToo, racisme, vluchtelingen, macht en geweld. En verhalen over groteske complotten. Het is druk op het wereldtoneel.
Daartussen klinkt soms fluisterend een verhaal van iets voor een ander over hebben, van iets doen voor de samenleving. Dat verhaal is oud. Mensen zetten zich al millennia onbaatzuchtig in voor anderen. Denk maar aan de barmhartige Samaritaan. Maar je hoort zo’n verhaal vaak pas als je het opzoekt. Bijvoorbeeld als je in gesprek gaat met vrijwilligers, zoals we in Delft deden.2 De mensen in het verhaal vallen niet op, ze blazen zelden hoog van de toren. Toch is dat verhaal krachtig en verdient het een plaats op het wereldtoneel.
Vele kleintjes
In Delft spraken we 50 vrijwilligers over hun motivatie en activiteiten. Elk op zich lijken dat kleine, weinig betekenende zaken. Wat stelt het voor als Elly en Franny twee ochtenden per week koffie schenken in een buurthuis? Nou, aardig wat voor de mensen die op de koffie komen en zich daardoor minder eenzaam voelen. En nog meer omdat Elly en Franny symbool staan voor alle vrijwilligers in buurthuizen. In het ziekenhuis zijn naast gastvrouw Hellen en patiëntbegeleider Marius nog tweehonderdvijftig vrijwilligers actief. Jan-Peter is een van de zeventig mentoren die leerlingen ondersteunen bij School’s Cool in Delft. Heel veel mensen zetten zich onbaatzuchtig in voor sportverenigingen. En ga zo maar door.
Delft is een middelgrote stad met iets meer dan 100.000 inwoners.3 Volgens onderzoek van de gemeente doet 33% van de inwoners van Delft vrijwilligerswerk.4 CBS cijfers zijn nog hoger: 46,7% van de bevolking van 15 jaar en ouder in 2019 in heel Nederland.5 Daar komen nog een aantal vrijwilligers bij die buiten de CBS definitie vallen, omdat ze niet via organisaties of verenigingen handelen. Zoals Willem, Khaled en Kees die hun buurt schoonhouden.
Een oud verhaal blijven vertellen
Al gauw de helft van de bevolking van Nederland zet zich dan in als vrijwilliger. Onopvallend leveren zij samen een enorme energie. Dat roept associaties op met het in de bodem verborgen liggende netwerk van schimmeldraden dat planten en bomen met elkaar verbindt en voedt.6 Alle vrijwilligersactiviteiten in de menselijke samenleving vormen een vergelijkbaar netwerk van gemeenschapszin en solidariteit. De mensen uit dat netwerk bieden de verbinding, erkenning en ondersteuning waar zo veel behoefte aan is in de maatschappij.In het netwerk van gemeenschapszin liggen uitgangspunten voor een samenleving met meer onderlinge verbondenheid en betrokkenheid. Dat moeten we meer zichtbaar maken door al die veelbetekenende acties van vrijwilligers meer met elkaar te delen. Door ons te laten inspireren door hun drijfveren. En door ons te realiseren hoe groot dat netwerk is en welke kracht daarvan uitgaat. Juist in deze tijd van verandering, onzekerheid en verwarring. Opdat mensen zich onbaatzuchtig blijven inzetten voor hun medemens en zo dit oude verhaal deel blijft uitmaken van de verhalen van de toekomst.
Noten
| ↑1 | Philipp Blom (2020). Het grote wereldtoneel: over de kracht van de verbeelding in crisistijd. De Bezige Bij, Amsterdam. |
|---|---|
| ↑2 | Hier staat een overzicht van alle interviews. Ze verschijnen eind februari 2022 gebundeld in: Delft op Zondag en Platform Delftse Bruggen (2022). De kracht van doorkijkers: Gemeenschapszin in praktijk. |
| ↑3 | In 2021 staat Delft op de dertigste plaats van de Nederlandse gemeenten geordend naar aantal inwoners (bron CBS statline). |
| ↑4 | Gemeente Delft (2019). Vrijwillige inzet, voor jezelf, voor een ander, met elkaar. Factsheet, link. |
| ↑5 | Bron CBS statline. Het CBS hanteert als definitie “Vrijwilligerswerk voor organisaties of verenigingen, uitgevoerd in de afgelopen 12 maanden”. |
| ↑6 | Zie bijvoorbeeld Gabriel Popkin (2019). ‘Wood wide web’—the underground network of microbes that connects trees—mapped for first time. Science, link. Of dit filmpje van de BBC. Of Peter Wohlleben (2016). Het verborgen leven van bomen wat ze voelen, hoe ze communiceren – ontdekkingen uit een onbekende wereld. Bruna Uitgevers. |
In het Quakershuis aan de Stadhouderslaan in Den Haag zag ik een tekening hangen van de barmhartige samaritaan, met de tekst: Piet en de barmhartige Marokkaan. Indrukwekkend.