Nucleaire akkoorden ontrafelen, de handelsoorlog tussen de VS en China intensiveert en in vluchtelingenkampen in Libië (die mede door de EU worden gefinancierd) zijn mensonterende toestanden aan de orde van de dag. Zomaar enkele ontwikkelingen die duidelijk maken dat we op wereldschaal nog een lange weg te gaan hebben als het gaat om het vreedzaam verbinden van mensen. Hoe kunnen we beginnen daar werk van te maken?
Niet voor softies
Wie denkt dat werken aan een wereld zonder geweld iets voor ‘softies’ is, heeft het mis. Het zou vaker onomwonden gezegd mogen worden dat in een duurzaam vreedzame wereld geen plaats is voor kernbommen, chemische wapens, machinegeweren en autonome killer droids en drones. De astronomische bedragen die aan de wereldwijde wapenhandel gespendeerd worden kunnen veel beter worden besteed aan zorg en onderwijs. Wapenhandel is erger dan het verbranden van geld, is zowel verspillend als dodelijk.
Daarmee zijn we er echter nog niet. Naast de grote hoeveelheden wapens die wereldwijd in omloop zijn zullen ook achterliggende oorzaken van geweld structureel moeten worden aangepakt. Uit verscheidene onderzoeken blijkt inmiddels dat klimaatopwarming de kans op geweld en conflict in bepaalde regio’s van de wereld significant doet toenemen. Volgens een voorzichtige schatting van de Wereldbank zullen ruim 140 miljoen mensen uit Zuid-Azië, Latijns Amerika en Sub-saharisch Afrika al tegen 2050 ontheemd zijn ten gevolge van door klimaatverandering verhevigde spanningen.
Duurzame vrede
Werken aan duurzame vrede behelst dus werken aan een duurzame economie. De klimaatstaking op 27 september waartoe Greta Thunberg heeft opgeroepen, evenals de acties van de klimaatgroep Extinction Rebellion, zijn evenzeer uitingen van de vurige wens permanente wereldvrede te bereiken. Deze klimaatacties zijn vredesacties.
Om tot duurzame verbinding tussen mensen te komen is het hoe dan ook onvoldoende alleen maar tégen het voeren van oorlog te zijn. Fragiele vrede is slechts de karige afwezigheid van oorlogshandelingen, terwijl dagelijks geweld op grote en kleine schaal voortduurt. Landen die hun massavernietigingswapens niet ontmantelen, maar behouden ‘voor het geval dat’. Maar ook: Mannen die uit angst geen nagellak durven dragen. Zwarte kinderen die bang zijn voor een kinderfeest. Vrouwen die ‘te sexy’ of juist ‘te bedekkende’ kleding in de kast laten hangen. Iedereen is gelijk, maar sommigen zijn gelijker dan anderen.
Duurzame vrede is méér dan fragiele vrede, waarin onderhuidse spanningen blijven voortbestaan die op momenten van persoonlijke of maatschappelijke onzekerheid aan de oppervlakte komen. Duurzame vrede ontstaat pas door het voortdurend werken aan een liefdevolle wereld, waar niemand in een beklemmende atmosfeer hoeft te leven. Een wereld zonder oorlogsgeweld is slechts startpunt van een duurzaam vredige wereld, geen eindpunt.
Vrede spreekt niet vanzelf
Nieuw is deze boodschap overigens niet, wél is ze onverminderd actueel. Martin Luther King schreef al in 1963 een brief vanuit de gevangenis van Birmingham waarin hij een passievol pleidooi hield voor ‘wezenlijke positieve vrede, waarin alle mensen de waardigheid en waarde van de menselijke persoonlijkheid zullen eerbiedigen.’ Het ging hem om het kweken van begrip en broederschap tussen ieder mens, waarden die ook nu in toenemende mate onder druk staan.
Pas wanneer vrede niet als vanzelfsprekend wordt beschouwd, ontstaat de vonk er daadwerkelijk aan te werken. Vrede spreekt nooit ‘vanzelf’; er zal over gesproken en naar gehandeld moeten worden. De droom van King houd je levend door te blijven geloven dat de mens een staat van broederschap kan bereiken. Het begint in elk geval met het fundamentele besef dat het beter is in liefde aan vrede te werken, dan vrede voor lief te nemen.
